aardbeving en trauma

Dit bericht over de aardbeving had ik een week geleden willen plaatsen. Allerlei problemen van communicatieve aard die een ontwikkelingsland nu eenmaal kent, verhinderden dat. Dat leert mij weer geduld en aanpassen bij de realiteit die zich hier voordoet. Ik heb het vorige bericht laten staan; bedankt voor alle lieve reacties daarop. Nico B., stuur me even een bericht op mijn e-mail. Ik heb je e-mail adres niet.
Het is Valentijnsdag. Aan een ieder die dit leest, een hele fijne knuffel.

Mijn fototoestel kent problemen. Ik hoop dat Kerst vandaag met een andere fotokaartje komt (of hoe heet zo'n ding). Kan ik nieuwe foto's plaatsen.De foto's nu zijn van Emmanuel, een gehandicaptie man, die pogingen doet, via het maken van kettingen etc. om een eigen huisje bij elkaar te sparen. Els heeft kettingen in de verkoop en Kerst komt over drie weken met nieuwe bestelde vormen en kleuren. Geef een leuke prijs, zodat Emmanuel zijn droom kan waarmaken

Je hebt misschien gehoord van de aardbeving van afgelopen weekend; Rwanda weer even in het nieuws in Nederland. Alweer gold dit – zoals zovaak voor nieuw uit Afrika - voor iets negatiefs. Zelfs een aantal familieleden onrustig. Bedankt hiervoor, omdat dat voor mij betekent dat jullie mij weliswaar wat uit het oog hebben verloren, maar nog niet uit het hart. De gevolgen voor mensen hier in mijn dorpje beschrijf ik later, eerst de aardbeving zelf.

Mijn zondagochtendtactiek van eerst hartlopen en dan naar de kerk heb ik al eens beschreven. Rond vier uur kerk is mij te gortig, als mijn bedoeling vooral is om via mijn aanwezigheid in de kerk een deel van het sociale gebeuren bij te wonen. Net toen ik een kop thee nuttigde met mijn Nederlandse collega Irene, rond een uurtje of 11, begon de aarde te schudden en rammelden de golfplaten van de bijbelschool alsof er tien grote vrachtwagens tegelijkertijd langsdenderden. Maar hier dendert nooit iets voorbij, laat staan 10 grote vrachtwagens op een rijtje. Na een minuutje of twee bevingen van de aarde keerde de rust weer terug. We waren best opgewonden, een beetje als kinderen die iets voor het eerst meemaakten. Na de kerk, overstemde het geluid van een helikopter het gezang van krekels en vogels. Ik vertelde Irene dat dat toevallig was; zo 1 x per maand vliegt hier iets over. Maar in de loop van de middag waren er echter nog eens een stuk of 5 heli’s.
Later hoorden we van de doden en gewonden in het gebied van Lake Kivu, de rand van de Rift Valley, waar de beving het hevigst was. De helikopters vervoerden slachtoffers naar het ziekenhuis in Kigali. De radio gaf aan dat er die nacht stevige naschokken nog werden verwacht.
Voor mij een prachtig excuus om eens buiten te slapen. Matrasje, slaapzak en een sterrenhemel boven mij. De iele nachtgeluiden zouden slaapbevorderend kunnen werken. Niet deze nacht. Een beetje woelen en mijn solidariteit met de watchman op zijn kapotte matrasje tien meter verderop, leek me wat al te gekunsteld.
Rond een uur hoorde ik iemand vreselijk te keer gaan. Een meisjesstem, gillen, krijsen, roepen, huilen, snikken. Toen het een kwartier later nog niet was verstomd, ging ik eens poolshoogte nemen. Onder een boom, vlakbij de slaapzaal van de meisjes van de middelbare school, zag ik een groepje meiden, die een vriendin probeerden te kalmeren; tevergeefs. Een van hen vertrouwde mij toe: ‘trauma’. Ik wist dat dit bestond maar ik had niet vermoed in deze heftige vorm.
Ik wilde iets doen en besloot Faustin uit bed te halen, die twee kilometer verderop woont. Motor gepakt en door de nacht. Terug na een tijdje; de heftigheid van de emotie was eigelijk alleen toegenomen. We brachten haar naar het enige wat privé plekje in de buurt: mijn huisje. Zij op een matras op de grond, in de armen van een vriendin en Faustin zacht pratend vlakbij. Twee andere meisjes bij haar voeten. Ik herinnerde mij de muziek van Ruth Vazal (vooral vioolmuziek, gebaseerd op de holocaust) en besloot het maar te wagen. Een goedkeurende knik van Faustin. De schokken in het lijf namen wat af en het meisje begon te huilen, half wat kreten te slaken en zinnetjes te stamelen. Later begreep ik dat ze in haar emotie weer was in 1994, toen ze een meisje was van rond 5 jaar. Dingen als ‘dood me niet’, ‘help me dan’, ‘dit is verschrikkelijk’ , ‘snij mijn hand niet af’….etc. Ze hield haar hand tijden in een hoek, heel stijf en ver van zich af….. Vreselijk om mee te maken.

Op een gegeven moment dacht ik aan de reiki-methoden die ik soms toepas en gaf haar hoofd reiki. De muziek, de aanwezigheid van mensen om haar heen, de koesterende aandacht van Faustin, maar ook het feit dat ze volkomen uitgeput moest zijn na zoveel uren, brachten wat rust. Faustin stuurde een van de meisjes weg, naar haar bed. Na afloop zei hij: “.. ook een meisje die trauma-aanvallen heeft, vooral rond maart / april als de herdenking van de genocide dichterbij komt”.
Tegen zonsopgang, rond vijf uur zocht ieder in mijn huisje een plekje om nog iets van slaap te krijgen.

Dit was voor mij wel een wel erg directe manier om geconfronteerd te worden met de naweeën van de genocide. Ik was echter de enige; voor ieder was zo’n aanval verder wel iets bekends…. Achteraf bleek dat de onbekende en onverwachte heftigheid van de aardbeving voor dit meisje het begin waren geweest van haar aanval. Vorig jaar waren in maart en april in mijn dorpje haast dagelijks leerlingen slachtoffer van een trauma aanval; haast alleen meisjes.
Het bisdom neemt voor dit jaar maatregelen: een aparte afdeling voor het begeleiden van mensen met een trauma, aandacht hiervoor in de scholen en een driedaagse bijeenkomst met lezingen, gesprekken, discussies en een bezoek aan het memoriaal centrum in Kigali.

Die nacht is mij echter gebleken dat ik mij nergens op kan voorbereiden: dit deel van de werkelijkheid in Rwanda is mij zo onbekend, is zo heftig en zit zo diep in ieder verzonken dat ik uitsluitend kan reageren als zich iets aandient. En ik blijf een buitenstaander die de taal niet spreekt, de geschiedenis niet heeft meegemaakt, hier tijdelijk is en een ander kleurtje huid heeft.

Weer wat dagen later, 11 februari. Nog een paar nachtjes slapen en dan komt wederom bezoek uit Nederland: Kerst, die een paar weekjes met mij zal meeleven. Ik realiseer me soms dat ik nog zo weinig weet van dit land. Maar als iemand die nieuw is met mij meeleeft, kan het blijken dat ik al redelijk ingeburgerd lijk. We zullen zien. In elk geval worden het intensieve weken.

Dit laatste deel van het verhaal had ik al twee keer eerder op mijn weblog willen plaatsen; Vorige week was er geen stroom in het stadje (en dus geen internetverbinding) en een paar dagen later geen connection (en dus geen internetverbinding). Toen ik beide wel had (stroom, verbinding en een computer die het soms deed, had ik niet mijn goede usb-stick bij me. Uit vorige verhalen weet je dat je hier op allerlei manieren flexibel moet zijn, Zeker wachten is hier erg fijn, als je dat kunt. Ik wordt er steeds beter in.

Dit was het voor nu,
Groeten uit Afrika,
Geert