weer grote ervaringen

Zonet teruggekeerd van een begrafenis. Gisteravond kwam Joseph, onze nachtwaker, ‘permissie’ vragen om die nacht niet te hoeven werken. Na wat doorvragen bleek zijn 25 jarige zoon een uur daarvoor overleden te zijn. Zijn zoon had last van zijn hoofd gekregen en had een injectie gekregen in het Gezondheidscentrum van Shyogwe. Het bleek niet voldoende te zijn om hem te redden.
Joseph’s verhaal werd vertaald door Appie. Hij bleek ook geld nodig te hebben, om de jongen in elk geval een fatsoenlijke begrafenis te geven. We hebben geld gegeven, om in elk geval een kist te kunnen kopen. Toen Joseph wegging die avond bleven we wat beduusd achter. De kinderen van Ypkje, Arnoud en Marieke zijn hier nu net 5 uren in Rwanda en nu dit. Uiteraard hebben we doorgepraat hoe dicht leven en dood hier in Afrika bij elkaar staan.

De volgende ochtend eerst maar eens met een deel van de groep naar de kerk. Deze dienst was behoorlijk gevuld met zang en dans. Marieke en Arnoud keken hun ogen uit.
Direct na het middageten zaten we klaar om naar de begrafenis te gaan. De stoet zou langs ons huis komen, maar eerlijk gezegd wisten we niet precies waarop we wachtten. Nou ja, dat bleek een vrachtauto te zijn; zo eentje waar koeien in vervoerd worden. De kist lag achter in de laadbak, waar nog zo’n 30 mensen in stonden en op de kist zaten. Wij konden er nog net bij en we reden naar de begraafplaats, in het bos, vlakbij Kinini.
Daar aangekomen bleek het gat voor de kist gegraven te zijn: meer dan twee meter diep en een flink oppervlak. De kist werd er naast gelegd. Al op de vrachtwagen werden er – ingetogen – liederen gezongen en dit werd op de begraafplaats voortgezet. Twee voorgangers vertelden over dood en leven vanuit de Christelijke Traditie. Op een gegeven moment sprongen vier / vijf jongens in het gat en anderen gaven hen de kist aan. Toen de kist op de bodem stond, wierpen de naaste familieleden en vrienden symbolisch een handje aarde op de kist. Vervolgens gingen zo’n 7 mannen de hopen zand naast en op de kist gooien. Telkens afgelost door anderen werd het gat langzaam dichtgegooid. Ook ik heb een paar minuutjes geschept. Uiteindelijk werd het graf afgewerkt, een kruis erop met een grafkrans erom, en plantjes erop. Zo begraven dus Rwandezen hun doden. Het voelde goed aan. De geur, de echtheid, het gemeenschappelijk gevoel, de saamhorigheid.
We liepen het stuk weer terug, ieder vervuld van eigen gedachten.

Gisterochtend hadden Marije en Sajid Arjan in Cyakabili geholpen bij de afronding van de schoolmeubelen. Vervolgens gingen Marije, Daphne, en Sieger naar Kigali. De beide meiden zouden terugkeren om zondagochtend in alle vroegte (4 uur) met een auto naar het Nationale park Akagera te gaan. Edoch: mislukt. Ze hadden de laatste bus gemist, hadden geen andere kleren bij zich, geen fototoestel en te weinig geld. Wat te doen. Dan de coach maar gebeld. Stap voor stap uitgelegd wat mogelijkheden zijn. De chauffeur van de auto was al lang in bed, voordat ze hem belden. Nou ja, ik was deze ochtend dan maar om vier uur buiten, om hem naar het centrum van Kigali te sturen, om dan door te gaan naar het Park. Ondertussen hadden de meiden de rest van de avond/nacht gebruikt om het nachtleven te ervaren. Zonder een uurtje slaap en met aardig wat al te spannende verhalen, stonden ze op de auto te wachten. Rond 10 uur nog even contact gehad. En ja hoor, zo stonden oog en oog met een kudde zebra’s. Dus uiteindelijk wel gelukt.
Hoe morgen een en ander uitpakt op de Creatieve dagen valt nog te bezien. Ze moeten wel omvallen van de slaap. Straks maar eens een bespreking over de vierde dag van dit evenement.

Gisteren Wim en Elly weggebracht, die hun tweede deel in Afrika vooral in Nationale Parken zullen zijn in Kenia en Tanzania. Ze gingen vol indrukken en bol van de ervaringen weer terug. Wat hebben ze veel gedaan: wandelingen met veel ontmoetingen, stageplaatsen bezocht, de markt, naar Lake Kivu geweest en drie Creatieve dagen meegewerkt. Verder is Wim nog behoorlijk ziek geweest en kregen ze te horen dat in de familie in Nederland nare ontwikkelingen zich hebben voorgedaan. Allemaal wel erg veel in 10 dagen.

Arnoud en Marieke hebben het estafettestokje moeiteloos overgenomen. Ook zij werpen zich binnen een mum van tijd binnen de samenleving. Wat mooi om te zien hoe snel dat ook bij hen gaat. Marieke komt net terug van een bezoek aan het gezin van onze domestique Murara om zijn drie kinderen in nieuwe kleertjes te steken. Murara is helemaal happy en Marieke komt boordevol verhalen en foto’s terug van haar bezoek dat ze in haar eentje (met hulp van Appoulinaria) heeft volbracht. Petje af!!

We hebben dinsdag en woensdag de laatste eindgesprekken op de stageplaatsen en de persoonlijke eindgesprekken. Woensdagmiddag hebben we de grote evaluatie met de top van het bisdom, om te bespreken wat het project met de stagiaires dit afgelopen jaar heeft opgeleverd en of het bisdom nog een vervolg zou willen in de toekomst. Ik ga dan met de notulen van deze bijeenkomst in september naar mijn leidinggevenden van het Friesland College om te kijken of het project in Rwanda gecontinueerd kan worden. Het wordt spannend. Ik verheug me op het gesprek.