Motor

Als je lang op iets wacht, is het geweldig als je dan toch het krijgt: een gloednieuwe motor. Slechts 5 jaar oud,Yamaha, 100 AG, rode kleur en een prachtige regenbooghelm, met woeste taferelen. Oh ja, het belieft nog wel een nieuwe achterband, hier en daar een lampje, frisse olie, een slot, de helm kan niet vast en nog een verzekering. Het blijft een tijdje stil, tussen de verkoper, de bisschop en mijn persoontje. Ik besluit de stilte te vullen met een belofte: ik betaal de verzekering. Dit is dan toch 80% van mijn maandsalaris hier. En ehhhh, er is voor de rest ook geen geld. Ik ga overstag en geef uiteindelijk als start nog zo’n bedrag. Een beslissing over wie uiteindelijk gaat dokken valt ergens in de toekomst. Maar morgen kan ik motoren!!

Nu drie keer gewerkt in het weeshuis. Lessen Engels aan groepen kinderen die vooral werken met hun handen. Vooral de taalondersteuning bij de timmerafdeling doet me denken aan niveau 1 en 2 bij het Friesland College. Met stof overal en de geur van gezaagd hout aan begripsvorming doen. Hoe heet dit dan, hoe meet je dat, is er een ander woord voor ‘glue’ etc.
Die middag ben ik te gast bij de dove kinderen van het weeshuis. Een collega van de VSO die gespecialiseerd is in het werken met dove kinderen doet een indrukwekkende les. Ik zie de kinderen opleven, als ze even uit hun isolement van stilte worden gehaald door participerende technieken met gebarentaal. Er worden twee leerkrachten van de school opgeleid om in de toekomst iets vergelijkbaars te kunnen doen, maar het is een lange weg.

Vorige week is de stroom uitgevallen. Binnen 4 dagen waren de plaatselijke elektriciteitsboys ter plekke om poolshoogte te nemen. Een hele oploop, zovaak zien we hier niet een auto. En dan ook nog een lange trap tegen zo’n elektriciteitspaal op! Ik telde toch al vlotjes zo’n 50 / 60 belangstellenden. Ja, je begrijpt het: ik was er zelf ook. Ik sta vooraan als er echt iets te beleven valt. Helaas was de timing wat ongelukkig. Een uurtje voordat de duisternis hier invalt en dat op vrijdag. Het is nu maandagavond en ik ga de tweede week in met romantisch kaarslicht.

Ik zie steeds meer wat voor impact de genocide heeft op de individuele mensen en op de maatschappij als geheel. Een dag of wat geleden een heel gesprek met een docent van de middelbare school om de hoek die ook counselor is voor z’n school. Hij is gespecialiseerd in traumaverwerking en heeft ook de rest van het team geschoold in het bijstaan van leerlingen. Vorig jaar waren er veel ontsporingen en leerlingen die geen weg wisten met de spoken in hun hoofd; vooral rond april, de periode van de herdenking van het begin van de gruwelijkheden. Nu is het een stuk rustiger rond de leerlingen. Een VSO collega werkt in het memorial centrum in Kigali en is op zoek naar sleutelfiguren in de plaatselijke gemeenschap om samen een educatief programma op te bouwen. Ik zal ze morgen met elkaar in contact brengen.
Ik hoorde net dat ‘mijn’ domestique – hulp in huis wat je zelf niet wilt / kunt doen – vanaf 1994 zelf ook weeskind is en daarnaast toen al haar broertjes en zusjes verloren heeft. Ze was 7 jaar en alleen op de wereld. God mag weten wat zij allemaal aan visioenen mee heeft genomen. Zij en ik hebben geen gemeenschappelijke taal; ik zal het nooit weten, noch in de buurt komen van haar spoken. Ze is blij met haar baantje; dat is al heel wat in dit land…..Vanmorgen was ze om half zes al bezig mijn overhemden te strijken, hoorde ik vanuit mijn bed. Wat hield haar uit de slaap? Welke demonen bezochten haar vannacht?

Ach en dan mijn weekenden. Gisteren de vijfde van de zes weekenden buiten mijn dorpje. Ik wil graag wat van Rwanda zien, leuke dingen beleven, VSO-ers ontmoeten. Dit weekend was de 40-ste verjaardag van een VSO-er een goed excuus voor een stuk of tien VSO-ers om te zwemmen, pizza te eten en samen de finale van de wereldkampioenschappen rugby te zien, die door de Engelsen jammerlijk is verloren; althans dat vonden de Britten zelf. Ik was een beetje voor Z.Afrika, maar ja, die hadden maar één donkere speler in hun team.
De volgende dag tennis met een aantal mensen van de Nederlandse en Britse ambassade in Novotel. Zo kom je nog eens ergens. Het is wel een interessante wereld, met betaalde ballenjongens en ingehuurde spelers, voor als je net niet een dubbel kunt spelen. Díe jongens spelen op Daviscupniveau, maar zijn getraind in het aanpassen aan de speelsterkte van de mensen met wie ze een balletje slaan.
Meteen een uitnodiging gekregen voor de Nederlandse kampioenschappen tennis, in Rwanda, in april. De meesten landgenoten hebben hier in Rwanda echter pas voor het eerst in hun leven een racket in handen gehad. Het drinken van alcoholische versnaperingen schijnt een belangrijke bijzaak te zijn.

Het leven gaat hier straaag. Het werk telt niet zozeer, maar het contact, op het moment zelf. Ik interpreteer het zo: het belangrijkste is het dichtste bij. Op veel momenten vind ik dat prettig. Natuurlijk heb ik een plan, elke dag weer, maar regelmatig zie ik dat het erg anders wordt dan gedacht. Ok, ‘mijn’ motor zou vanmorgen komen en ik had fantasieën om een uurtje of twee te motoren over dirtroads. Lekker oefenen. Rond drie uur mobiel ik telefonisch de pastoor die het rode monster zou brengen. Het wordt wat later, vijf uur. Het is nu zeven. Geen motor, geen bericht, wel kaarslicht en een laptop die haast op zwart gaat omdat de accu bijna leeg is. Vanmiddag aan buurman gevraagd vervoer te regelen om 14 km. verderop te komen voor salsa. ‘komt voor elkaar, natuurlijk’. Het is aardedonker buiten. Geen buurman, geen vervoer Vind ik dat leuk? Hum…De bisschop komt net langs te buurten. Hij verontschuldigt zich voor dat er geen elektriciteit is en meldt dat de motor morgen komt.

Vanmorgen was het geweldig. Met 4 docenten en een headmaster een voorproefje gedaan van een workshop over methodologie. Glimmende ogen, brede lachgezichten, men wilde veel beleven en de drie uren waren lang niet genoeg. Kijk, dat is puur genieten, vooral omdat ik het een beetje zie als een testcase: hoe reageren “chalk-en-talk” mensen op heel andere werkvormen? We concluderen blijmoedig dat we nog een vol half jaar hebben om veel van elkaar te leren. En met dat in mijn gedachten kan ik nu wel wat hebben….

Er is hier een week een groep Engelsen, een uitwisseling van bisdommen. Gisteren samen opgetrokken, naar een basisschool die ik toch nog wilde bezoeken. Prachtig, met twee Engelse lady’s in verschillende klassen en collega Fidele als tolk en entertainer. We deden met een klas wat groepswerk en waren toch gegrepen door de manier waarop de kinderen hun school zagen: “Ik leer hier respect, discipline, hoef geen straatkind te worden, kom via school uit de armoede, (anders moest ik alleen maar cassave planten), we kunnen nu meer talen spreken, ik ben mijn toekomst aan het opbouwen, etc “. kom daar maar eens om bij Nederlandse kindertjes….
De rest van de Engelsen (4 mensen) was met rond 50 mensen uit het dorp leem aan het smeren tegen muren van ‘mudblocks’ voor het toekomstig huis van de plaatselijke pastoor. Prachtig, ik heb ook even meegeholpen met smeren. Letterlijk met je poten in de leem en samen smeren. Als er samen gewerkt wordt, wordt er daarna samen gesproken en eindeloos toespraken gehouden, gebeden en fanta’s gedronken. Dat laatste echter voor de hoogwaardigheidsbekleders en de blanken; de gewone man en vrouw mag lurken aan een rietje dat in een jerrycan hangt, met voor mij onduidelijk vocht. Daar worden blanken maar ziek van.

Twee en een half week na dato lees ik in de NRC dat Afonso Alves 7 keer gescoord heeft tegen Heracles. De stand van ‘mijn’ cluppie laat erg te wensen over; gelukkig heeft FC Groningen wel een aardige stand, na 7 wedstrijden. Zoals ik hierboven al schreef gaat alles hier traaag, dus even een andere definitie van “nu” en je bent weer bij.
Net een afspraak gemaakt om mijn bananenboom te planten, vlak voor mijn huisje. Niet dat dit een doorslaggevende bijdrage wordt aan het totaal aantal bananen in Rwanda; dat dit land geen bananenrepubliek wordt genoemd mag een wonder heten. Het planten van een boom spreekt nu eenmaal tot mijn verbeelding. Friesland staat er vol van, tot een met de laatste perenboom in Wijnjewoude. Alles groeit hier in Rwanda nu eenmaal zo snel (dit dus niet traaag..) dat ik waarschijnlijk nog gerieflijk in de schaduw van mijn tros bananen kan zitten, voordat mijn tijd hier op zit.

Ik heb een nieuwe vriend, althans dat denkt hij. Hij heet Beethoven. Hij begreep mij waarschijnlijk verkeerd, toen ik met wegwuifgebaren en Nederlandse drieletterwoorden probeerde hem te weerhouden mijn huisje te besnuffelen. Kwispelend liet hij zich terugdrijven naar buiten. Laten we het op cultuurverschil houden. In Nederland begrijpen honden mij iets beter. Vanaf dat moment houdt hij mij gezelschap als ik gewapend met tas over smalle paadjes naar mijn office ga. Hij denkt geloof ik dat het enthousiaste “mzungu, mzungu” voor hem is. Als iemand te dicht bij komt gaat hij mij dapper beschermen. De uitslover. Terwijl een handje geven en een praatje maken hier regel is. Hij heeft nog veel te leren.

Zonet een prachtige training gedaan, na mijn werk, vanaf een uurtje of vier; langs de kerk, via een wirwar van kleine paadjes het dal in, waar op kleine stukjes grond gewassen staan in veelkleurig groen. Af en toe over het stroompje springen. Vanaf de heuvels is het dal goed te zien; dus ook deze rondrennende blanke: ‘Mzungu, good morning’ , ‘bonjour!’ , ‘miriwe’; veelal enthousiaste uitroepen. De kinderen willen dat ik terugwuif. Erg moeilijk om niet een PauSinTrix-gevoel te krijgen. Ik slinger me tussen bananenbomen door en kom bij een meertje, met kleine strandjes waar kinderen vissen. In een moerassig deel banjeren varkentjes rond. Ik zie ranke zwart-witte vogels met gekromde snavels, ter grote van reigers, en iets wat ik determineer als een pelikanensoort. Even verder een soort ijsvogeltje met felle kleuren, maar dan anders. Ik mis de flora- en faunakennis van Els en Kerst. Zeg, willen jullie je nog wel even specialiseren in tropische omstandigheden? Hier valt erg veel te genieten op dat punt. Maar dan kun je trouwens niet tegelijkertijd hardlopen. Het leven blijft keuzes maken.

Deze week echt de motor gebruikt. Drie dagen naar scholen voor workshops, zo’n 30, 40 kilometer verderop. Eerst over dirtroads (African roads), later op de hoofdweg door het land, tussen Kigali en Butare. Een soort provinciale weg, goed asfalt en af en toe een auto. Er wordt op de weg veel rekening met elkaar gehouden; ik kan de stijl het beste met ‘vriendelijk weven’ typeren. Ik zie nooit iemand agressief, men wijkt relaxt uit. Voor een Nederlander is dat wel opletten geblazen. Ik ben namelijk al op een motorniveau dat ik af en toe rondkijk om de voorbijschuivende wereld te bewonderen. Kijk, als ik de berm in moet, vanwege een manoeuvre van tegemoetkomend verkeer, moet ik dat wel doen. Dat doet iedereen hier. Yp heeft me eens een ‘bang talentje’ genoemd, toen ik de eerste schuivers maakte op de skilatten. Zo voel ik me ook een beetje op de motor. De klanken van de song die Erik voor me maakte vergezellen me in mijn hoofd op deze tochten.

Mijn eerste ‘eigen’ workshops in scholen rond methodologie gehad. Geweldig, wat een verschillen. We begonnen twee keer iets meer dan een uur later dan de afgesproken starttijd. Erg verleidelijk om daar over te gaan zeiken. Als het eenmaal van start is, komt er veel leven in de brouwerij en lacht met heel wat af. Sommige oefeningen die in Nederland prima gaan, gaan hier helemaal niet en andersom. Eindeloos wordt gewikt en gewogen om een bijpassend kaartje te nemen bij een opdracht.
Ik word regelmatig met mijn eigen achtergrond geconfronteerd. Lastig hoor, als je gevoel iets heel anders zegt dan blijkbaar verder iedereen in dezelfde ruimte. Leren heet dat…. En gisteren: het idee was om met vier mensen de workshop te geven. De VSO-er die ik gevraagd had, kon plotseling niet; de leerkracht Engels moest die dag plotseling zijn moeder naar het ziekenhuis brengen en mijn steun en toeverlaat Fidele (met hem vorm ik het Education Department van het Bisdom) had last van de hete pepers van de vorige dag en was een deel van de dag bij de dokter. Kun je mij voorstellen om opdrachten te introduceren in het Frans? Nou, ik eigenlijk ook niet. Maar het moest en ging een beetje….. En dit was een basisschool, dus ook zingen! “Hoofd, schouders knie en teen”, in het Engels en in swingende vorm. En ‘Row, row, row the boat” in canon en met volle overgave. Kijk, dan ben ik dat eerste uur allang weer vergeten.

Mijn eerste periode hier zit er op. Ik ben hier nu haast twee maanden en ben niet meer verwonderd over wat ik dagelijks zie. Eigenlijk jammer, maar dat is ook leven. Volgende week de tweede ‘In Country Training” in Kigali. Weer bijkletsen met groepsgenoten van de VSO, die uitgezworven zijn over Rwanda.
Mocht je herfstbuien moeten trotseren; weet dat ik op afstand met je meeleef.
Groeten uit Afrika